١١ قنات ایرانی ثبت جهانی شدند

در روزهایی که ایران با تبعات خطرناک مسئله کم‌آبی و خشک‌سالی و نبود مدیریت صحیح منابع آب دست‌به‌گریبان است، پرونده زنجیره‌ای ١١ قنات ایرانی به‌عنوان بیستمین میراث فرهنگی ایران در یونسکو به ثبت جهانی رسید. بر این‌اساس در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که این روزها در استانبول در حال برگزاری است، ١١ قنات ایرانی ثبت جهانی شدند.

در همین رابطه فرهاد نظرى، مدیرکل دفتر ثبت و حفظ و احیاى میراث معنوى و طبیعى سازمان میراث فرهنگی که برای شرکت در اجلاس یونسکو هم‌اکنون در استانبول حضور دارد، گفت: «باید توجه داشت که آنچه امروز در اجلاس میراث جهانى ثبت شد، قنات ایرانى بود. امروز ١١ قنات در قالب بزرگ‌ترین پرونده زنجیره‌ای ایران ثبت شدند. نکته مهم پرونده این بود که مفهوم و بِرَند قنات به نام ایران ثبت جهانی شد».
وی در پاسخ به این سؤال که آیا این پرونده با مخالفت یا اعتراض کارشناسان دیگر کشورها هم مواجه شد یا خیر، این‌گونه توضیح داد: «در ارزیابى‌‌هاى ایکوموس ابهاماتى درباره قنات وجود داشت ولى با مذاکرات طولانى با اعضاى کمیته میراث جهانى همه نمایندگان یونسکو با ارزش‌هاى منحصر‌به‌فرد قنات آشنا شدند و با حمایت قاطع همه اعضا «قنات ایرانى» به ثبت رسید که بی‌شک این حمایت بی‌سابقه بود».
مدیرکل دفتر ثبت و حفظ و احیاى میراث معنوى و طبیعى سازمان میراث فرهنگی در ادامه افزود: «قنات نشانگر خلاقیت بشر در حوزه استحصال و مدیریت آب در مناطق خشک است. ما در کشور بیش از ٣٠ هزار رشته قنات فعال داریم و این ١١ قنات هر یک داراى ارزش‌هاى برجسته و منحصربه‌فرد جهانى هستند. قنات قصبه گناباد داراى عمیق‌ترین مادرچاه است و کهن‌ترین قنات دایر جهان به‌شمار می‌آید. ذکر این قنات در سفرنامه ناصرخسرو آمده است. قنات زاچ یزد با ٨۵ کیلومتر طولانى‌ترین قنات جهان است. قنات شش‌مقسم جوپار، قنات مون اردستان و دیگر قنوات این پرونده هر یک نشان‌دهنده نبوغ و خلاقیت بشر براى استحصال و مدیریت آب در مناطق خشک و کم‌آب ایران است. یونسکو به نمایندگى از جامعه جهانى اقرار کرد که تجربه ایران در مدیریت آب و بهره‌مندى از ظرفیت‌هاى سرزمینى خشک داراى ارزش منحصر‌به‌فرد جهانى است.

از مدیرکل دفتر ثبت و حفظ و احیاى میراث معنوى و طبیعى سازمان میراث فرهنگی پرسیده شد: در شرایطی که قنات‌های زیادی در ایران به دلیل نبود مدیریت صحیح آب و حفر چاه‌های عمیق غیرکارشناسی و غیرقانونی در حال خشک‌شدن هستند، ثبت جهانی این قنات‌ها چه اهمیتی دارد، و او پاسخ داد: «متأسفانه رفتار ما با منابع سرزمینمان در مواردی بى‌رحمانه بوده است. قنات می‌تواند راهنما و راهگشاى ما باشد مخصوصا در این زمانه که بحران کم‌آبى یکی از معضلات جدى ماست. قنات موفق‌ترین تجربه انسان در مدیریت صحیح آب در مناطق کم‌آب است. قنات قصبه گناباد در طول حداقل هزارسال میزان آب‌دهى‌اش کم نشده است. زیرا ایرانیان به اندازه نیازشان و با توجه به ظرفیت سرزمین از منابع استفاده کرده‌‌اند نه بیشتر. قنات موجب آبادى و ارتقای سرزمین شده و سرمشق بسیار آموزنده‌اى براى نسل ما و آیندگان خواهد بود. ناصرخسرو قبادیانى هزار‌سال پیش، از شگفتى قنات قصبه سخن گفت. امروز صداى ناصرخسرو از زبان یونسکو بیان شد و بر شگفتى قنات ایرانى صحه گذاشت».
قنات اگرچه روز گذشته به نام ایران ثبت جهانی شد، اما در کشورهاى زیادى به‌خصوص در خاورمیانه وجود داشته و دارد، اما با ثبت این پرونده به نام ایران، درواقع «مفهوم قنات ایرانى» ثبت شد نه‌فقط ١١ رشته قناتی که در این پرونده نامشان وجود دارد. پیش از این کشور عمان قنات افلج را ثبت کرده و تنها قنات ثبت‌شده جهانى بود.

درهمین‌حال محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور نیز که در اجلاس استانبول شرکت کرده است، دراین‌باره گفت: «این اثر بر اساس دو معیار از شش معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی شامل گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی و نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان می‌دهد در فهرست میراث جهانی قرار گرفت». پرونده ١١ قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و با قدمت بیش از دوهزارو ۵٠٠ تا ۲۰۰ سال در شش استان خراسان‌رضوی، خراسان‌جنوبی، یزد، کرمان، مرکزی و اصفهان در قالب پرونده قنات ایرانی ارائه و در یونسکو ثبت جهانی شد.
برگرفته از شرق‌نیوز