چهارشنبه‌سوری یا چهارشنبه خاک

چنانچه نگاهی به ریشه‌های آیین باستانی چهارشنبه آخر سال یا چهارشنبه‌سوری در حوزه فرهنگی ایران باستان داشته باشیم، یافته‌های جالبی بدست خواهیم آورد. بطور مثال در باورهای کهن ایرانیان آذری زبان، فصل زمستان به سه بخش تقسیم می‌شد: چله کوچک، چله بزرگ و بایرام آیی. از سوی دیگر و بنا بر این باور کهن هرکدام از چهارشنبه‌های اسفندماه به یکی از عناصر چهارگانه مقدس طبیعت شامل آب، باد، خاک و آتش تعلق داشت؛ لذا در آن روزها آیین شادمانی برپا می‌شد. بر این اساس چهارشنبه آب، چهارشنبه آتش، چهارشنبه باد و سرانجام در واپسین چهارشنبه سال، چهارشنبه خاک یا چهارشنبه‌سوری گرامی داشته می‌شد.

این باور وجود داشت که در آخرین روزهای فصل سرما، خاک آرام آرام از خواب زمستانی بیدار و مهیای زایش دوباره در فصل بهار می‌شود. به همین دلیل در آیینی نمادین در جشن چهارشنبه آخر سال که به  چهارشنبه زمین موسوم بود و اکنون چهارشنبه‌سوری شناخته می‌شود، بر روی خاک، آتش روشن می‌کردند و از این طریق به زمین گرما می‌بخشیدند تا به این عنصر حیاتی طبیعت کمک کرده باشند و آماده کشت دوباره در آغاز فصل جدید کشاورزی شود.

برپایی آیین کهن جشن چهارشنبه‌سوری با کیفیتی که ذکر شد، هنوز در میان مردم جمهوری‌های آذربایجان و نخجوان متداول است و با جشن‌های جذاب و دیدنی و تدارک غذاهای محلی همراه شده است. مردم این مناطق با برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری به استقبال برپایی جشن بزرگ و باستانی نوروز می‌روند.