معماری ۲۶۰۰ ساله گوردختردشتستان

گور دختر دشتستان در مسیرشرق جاده برازجان به سوی کازرون قرار دارد که بنای آن دارای سقف و بدنه سنگی شبیه آرامگاه کوروش  هخامنشی در دشت پاسارگاد است و به سبک آرامگاه کوروش بزرگ اما در اندازه کوچکتر ساخته شده‌است .این بنا یادآور عصر هخامنشی است و گفته می شود  آرامگاه دختر یا خواهر کوروش است. درخاور گور دختر، بقایای کوشک اردشیر ساسانی نیز دیده می‌شود.

این آرامگاه  دارای سقفی شبیه آرامگاه کوروش پادشاه هخامنشی است .باستان شناسان تایید کرده‌اند که این اثر متعلق به سال ۶۰۰ پیش از میلاد و دوره امپراتوری هخامنشی است.

بر بالای این مقبره قسمتی فرورفتگی شبیه به یک قاب وجود دارد که احتمالا جایگاه قرار گرفتن کتیبه‌ای مربوط به آن بوده است. ساختمان اصلی به شکل مکعب مستطیل بوده که دارای سه پلکان در اطراف و پوش سقف خرپشته‌ای که به شکل نیم استوانه خالی است که احتمالا جایگاه قرار گرفتن جسد بوده است .

کل بنا از ‌‌٢۴ قطعه سنگ در ابعاد مختلف و بوسیله بست‌های دم چلچله‌ای به همدیگر مربوط گردیده و مثل سایر بناهای هخامنشی هیچگونه ملاتی در آن یافت نمی‌شود. ردیف پله‌ها از پایین تا بالا یک سنگ کم شده که در بالا به دو سنگ می‌رسد.

ارتفاع واقعی آن ‌‌۴/۵ متر می‌باشد در اطاقک بنا حوضچه کوچکی است که هم اکنون با گل و لای پر شده است. ورودی اتاق مقبره در جهت شمال شرقی می‌باشد. کل آرامگاه بر روی یک تخته سنگ بنا شده که هم اکنون قسمتی از آن در جهت شمال آرامگاه نمایان می‌باشد و این روند یک شیوه معماری در دوران هخامنشی بوده است و به جهت استحکام و پابرجایی بنا انتخاب شده است.
گور دختر را ابتدا باستان‌شناس بلژیکی لویی واندنبرگ در سال ۱۳۳۹ خورشیدی کشف کرد. او  معتقد بود گور دختر قبر چیش پیش یا کوروش یکم (جد کوروش کبیر) است اما سپس دکتر علیرضا شاپور شهبازی، مورخ و باستان‌شناس ارزشمند ایرانی آن را آرامگاه کوروش کوچک دانست. گور دختر در سال ۱۳۷۶ با شماره ۱۸۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در میانه دهه ۱۳۸۰ مرمت شد ولی اکنون در وضعیت بسیار نامناسبی رها شده است.