نفس های آخر دریاچۀ ارومیه

نام کهن دریاچۀ ارومیه، چیچَست بوده‌است که واژه‌ای است از زبان اوستایی و پارسی باستان و تلفظ صحیح آن «چَئِچَستَ »است. این کلمه به معنای درخشنده و شفاف است. شاید شوری و ذرات نمک فراوان موجب درخشندگی دریاچه و انتخاب نام آن در ایام کهن شده باشد. این‌نام در متون اسلامی به صورت اُرمیه و اُرمی آمده‌است. مردم محلی دریاچه مزبور را اورمی می‌نامند. برخی مؤلفان ترک،این دریاچه را ارومیه یا رومیه نوشته و چنین پنداشته‌اند که منسوب به امپراتوری روم شرقی بوده است.

دریاچهٔ چیچست در اسطوره‌های ایرانی نقشی مهم دارد. عرصهٔ بسیاری از رویدادهای مهم زندگی کیخسرو، کرانهٔ این دریاچه بوده‌است. همچنین دژ بهمن که کیخسرو در نبردی غول‌آسا و سهمگین آن را می‌گشاید و از چنگ دیوان به در می‌آورد، در نزدیکی همین دریاچه قرار داشته است و بالاخره روایاتی اسطوره ای از شکل گیری نطفۀ زردشت در این دریاچه خبر می دهد.

جدیدترین تحقیقات حاکی از آن است که معروف‌ترین دریاچه ایران از دهه ۱۹۷۰ تاکنون حدود ۹۰ درصد کوچک شده است. در اواخر دهه ۱۹۹۰ دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران دو برابر لوکزامبورگ وسعت داشت و بزرگ‌ترین دریاچه آب‌شور در خاورمیانه بود. از آن زمان این دریاچه به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کوچک شده است و در سال ۱۳۸۷ از طریق پل میان‌گذری به دو نیم تقسیم شد که عواقب و پیامدهای آن تا به امروز هنوز مشخص نشده است. این پل میان‌گذر به طول ۱۵ کیلومتر برای کوتاه کردن فاصله بین شهرهای ارومیه و تبریز طراحی شد.

آثار سوء خشک شدن دریاچه ارومیه یا چیچست بخش گردشگری را نیز تحت تأثیر بسیار قرار داده بگونه ای که کاملاً از بین رفته است. بااینکه در زمانی نه‌چندان دور گردشگران را که بعضی از آن‌ها به خواص درمانی آن اعتقاد داشتند از دور و نزدیک به خود جذب می‌کرد اما حالا به زمینی خشک و بیابانی سفید و نمکی تبدیل شده است.
گفتنی است که مرگ غم‌انگیز دریای آرال در آسیای مرکزی، تجربه‌ای ترسناک پیش روی ماست. دریای آرال که زمانی یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های جهان بود به علت منحرف ساختن آب‌های دو رودخانه آمودریا و سیردریا برای کشاورزی ناپدید شد. این سیاست غلط به نمادی از مدیریت ضعیف  کشاورزی در دوران اتحاد جماهیرشوروی سابق تبدیل شد.