معبد مهر مراغه

معبد مهر مراغه در زمره یکی از نخستین سکونتگاه‌ها و معابد بشر پیش از تاریخ به شمار می آید. این بنای تاریخی  به احتمال قوی متعلق به دوره‌ی اشکانی است و مکانی به منظور برگزاری آیین پرستش مهر یا میترا و متعلق به آیین مهرپرستی یا میترائیسم  می‌ باشد.

اهالی منطقه این محوطه را با نام‌هایی مانند «امامزاده معصوم مراغه‌ای»، «خانقاه»، «اجاق» و «اولیا» نامیده‌اند و مناطقی مانند «معبد»، «قبرستان»، «اصطبل»و«چله خانه» دارد که به‌نظر می‌رسد قبرستانی مربوط به عصر آهن است.این معبد در زیر یک گورستان تاریخی قرار داردو با خاک‌برداری، بخش‌هایی از آن، خود را نمایان کرده، اما همچنان بخش عمده‌ای ازآن در زیر خاک قرار دارد.

معبد “مهر” مراغه نیایشگاه زیرزمینی ومحل پرستش خورشید و برگزاری آیین مهرپرستی در جنوب روستای ورجوی مراغه به صورت زیرزمینی و صخره‌ای بنا شده‌است. پیروان آیین مهر، آن را با تراشیدن قطعه سنگی عظیم از جنس شیست با دهانه‌ای به عرض ۵/۴ متر به وجود آورده‌اند.این بنا را از نظر حجم کار و دقت هنرمندانی که در امر حجاری آن دخیل بوده‌اند می‌توان جزء نمونه‌های ارزنده ستایشگاه‌های باستان دانست.

با توجه به این که مشخصه معماری صخره‌ای تا دوران هخامنشی سطوح مسطح و راست گوشه بدون خطوط منحنی چه در درگاهها و چه در پوشش سقفها می‌باشد و در واقع این همان نکته‌ای است که ما را به پیشینه‌ی معبد مهر ورجوی و به دوره‌ی اشکانی راهنمایی می‌نماید.این مجموعه باستانی شامل قبرستان، معبد و یک محوطه تاریخی می باشد.
مهرابه‌ها،نیایشگاه‌های مهرپرستان در روزگار باستان بوده‌است . مهرپرستی دینی ایرانی بوده که پرستش خورشید از اجزای اصلی آن به شمار می‌رفته‌است. دینی که از ایران و توسط دریانوردان سیسیلی،بازرگانان سوری و جنگجویان سریانی به اروپای غربی رخنه کرد و البته گسترش بسیار یافت.آیین پرستش میتره تا پیش از پذیرش رسمی دین مسیح از سوی امپراتوری بیزانس ، دین رسمی و عمومی دنیای غرب به شمار می رفت.

مهر یا میترا خدای عهد و پیمان و میثاق بوده که پرستش آن در غرب تا شمال انگلستان و در شرق تا هندوستان، هزاران سال رواج داشته‌است و هنوز هم  نمادها و مظاهر میترائیسم در باورها و فرهنگ های مختلف تمدن های شرق و غرب وجود دارد. پیروان مهر او را فرشته مهر و دوستی و عهد و پیمان و مظهر فروغ و روشنایی می‌پنداشته‌اند. آنها بر این عقیده بودند که مهر در غاری متولد شده‌است از این‌رو هر جا غاری می‌یافتند، در آن به پرستش و نیایش مهر می‌پرداختند و آن مکان را «مهرابه» می‌گفتند.

مهرابه ها معمولا مکان هایی اسرارآمیز و تاریک بود که آب جاری نیز درکنار آن  وجود داشت.بطور کلی می توان گفت آیین پرستش میتره ، مختص جنگجویان و دریانوردان روزگار باستان بود که همواره به پشتیبانی میترا یا مهر نیازمند بودند.به همین دلیل می توان ابراز داشت ، این آیین بیشتر مختص مردان بوده و کمتر زنی در آن جای داشته است.

راز داری و نگه داری اسرار دینی یکی از ارکان مهم و حیاتی آیین میترا محسوب می شده است.از دیگر مشخصه های مهرابه های میترائیسم،وجود نگاره میترا به صورت جوان قوی اندام و جنگجویی است که خنجری بر یک دست دارد و با دست دیگر سر و گردن گاوی را محکم نگه داشته است تا مراسم قربانی کردن را اجرا نماید.به این ترتیب می توان پنداشت که آیین قربانی یکی از اجزای مهم و اساسی در میترائیسم بوده است.در اغلب نگاره های میترایی دو حیوان اسرارآمیز نیز وجود دارند.یکی کلاغی سیاه که نزدیک صحنه مراسم قربانی حضور دارد و دیگری مار که در نزدیکی قربانی است.هردوی این جانوران نماد رمزآلود بودن این آیین هستند.

برخی معتقدند پس از ظهور دین زردشت در ایران و تاکید وی بر پرهیز از قربانی کردن،مدتی مراسم قربانی در باورها و مناسک عمومی کمرنگ شد ولی بتدریج دوباره بازگشت.زردشت بجای قربانی کردن موجودات زنده و حیوانات ، شکستن چند شاخه درخت انار که برسم نامیده می شود را توصیه نمود.