معبد آناهیتای بیشاپور

معبد آناهیتای بیشاپور یادگاری باقی مانده از روزگار فرمانروایی شاپور یکم، پسر اردشیر بابکان( مؤسس سلسلۀ ساسانی) است که به شکل یک مکعب طراحی و ساخته شده است. مکعبی که هر یک از اضلاع آن حدود ۱۴ متر طول دارد. بنای معبد آناهیتای بیشاپور از سنگهای حجاری شده، که با بستهای دم چلچله ای و خرده سنگ به یکدیگر پیوسته اند،به شکل دو جداره ساخته شده است. این شاهکار معماری ساسانی است که شاید از نوع معماری ایلمایی وام گرفته شده باشد. پیرامون تالارمرکزی معبد چهار دالان وجود دارد که در آنها، جوی هایی برای گذشتن آب که مظهر پاکی است تعبیه شده است.این معبد در عمق شش متری از سطح زمین بنا شده و آب از طریق یک دالان زیر زمینی به درون تالار هدایت می شده است. در جوی های آب روان می گشته است. چهار مدخل در سطو ح جانبی این معبد به ارتفاع ۳٫۷۵ متر و پهنای ۱٫۰۶ متر قراردارد.

در بدنه شمالی معبد سر ستونهای گاوی موجود است که تقلیدی است از سبک معماری و سنگ تراشی روزگار هخامنشیان در بنای تخت جمشید. این سر ستونهای گاوی علاوه بر جنبه تزیینی نشانه اختصاصی آناهیتا ،الهه آب می باشد. معبد آناهیتا از جمله معابد شاهی محسوب می شده که تنها افراد بلند پایه مملکت اجازه ورود به آنرا داشتند . برای استفاده مردم عادی از آب ، حوضی در کنار بدنه غربی آن در خارج از معبد احداث شده که کلیه جداره های آن از سنگ است و با ریختن ‌آب مقدس در این حوض ،دیگر افراد نیز امکان دستیابی به آب مقدس را پیدا می کردند.

شهر تاریخی بیشاپور در کنار یکی از شاهراههای ارتباطی کشور در زمان شاپور اول بنا شد، ویرانه‌های بیشاپور در ۲۳ کیلومتری غرب کازرون در استان فارس واقع است .ساخت بنای بیشاپور به دستور شاپور اول بعد از پیروزی او بر والرین امپراتور روم آغاز شد. طراح و سازنده شهر شخصی به نام «اپسای دبیر» ،معمار مشهور زمان خود بود. نام وی در کتیبه های باقی مانده از شهر باستانی بیشابور حفظ شده است. بیشاپور یکی از مهم ترین شهرهایی است که شاپور یکم ساسانی  آنرا بنا کرده است. واژه بی بر سر نام شاپور آمده است،این همان واژه به یا وه در زبان پهلوی است که به معنای نیک است. محققان آنرا شهر زیبای شاپور دانسته اند.این شهر در سال ۲۶۰ میلادی بنا شد.

شهر باستانی بیشابور ۲ کیلومتر طول و ۱ کیلومتر عرض داشته و به صورت چهار ضلعی یا چهار گوش طراحی و ساخته شده بوده است. بیشاپور از یک سو به کوه، که دژی طبیعی برای حفاظت از شهر بوده، و از سوی دیگر به رودخانه محصور شده که آن هم دربرابر تهاجمات احتمالی به سان خندقی شهر را حفاظت می کرد و اطراف آنرا بارو و خندق فرا گرفته است.

از بافت شهر چنین پیداست که زندگی به شکل محله ای در این شهر معمول و هر محله دارای حدودی معین بوده است.شهر مانند بیشتر شهرهای امروزی ایران دارای دو خیابان اصلی بوده که در مرکز شهر همدیگر را قطع میکردند . مصالح بکار رفته در بناهای شهر قطعه سنگهای نتراشیده، قلوه سنگ، آجر و خشت با ملاتی از گچ و ساروج(ترکیب آهک و خاکستر) است. کاخها در سمت شرقی شهر بنا شده بودند. تالار بزرگ کاخ، مربعی به ضلع ۲۲متر بوده که گنبدی به ارتفاع ۲۵ متر بر آن سوار بوده است، که چهار ایوان سه اتاقه درپیرامون داشته است. ۶۴ طاقچه گچبری شده دیوارهای تالار اصلی را با رنگهای سرخ و زرد و سیاه زینت می دادند .طرح این گچبریها تا حدودی تحت تاثیر هنر یونانی بوده است.در حاشیه حیاط موزاییک هایی با ترکیبی از عناصر رومی و ایرانی قرار داشته است. در نقشهای این موزاییکها تصویری از چند زن و مرد درباری و زنی در حال نواختن چنگ به چشم می‌خورد. می دانیم که هنر موزاییک سازی در ایران باستان برگرفته از هنر و معماری روم بوده که با طرحهایی دلنشین از هنرمندان ایرانی آمیخته شده است . درکنار این کاخ پرستشگاهی قرار دارد که معبدآناهیتا یا معبد آناهیتای بیشابور است.