بیشابور یادبود چیرگی ساسانیان بر امپراتوری روم

بنای ستون‌های بیشابور در مرکز شهر و تقاطع دو خیابان اصلی آن واقع شده است. رومن گیرشمن باستان‌شناس شهیر فرانسوی بنای ستون‌های دوگانه در شهر بییشابور را جایگاهی برای اهدای نذورات دانسته است. با این وجود می‌توان تصور نمود که سازه مزبور اهمیت بسیاری داشته که سند تاریخی شهرسازی بیشابور بر روی یکی از ستون‌ها و به دو خط پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی حک گردیده است. متن سنگ نوشته بر روی ستون علاوه بر اینکه نمایشگر تاریخ شهرسازی در بیشابور است، ناظر و مجری طرح را نیز معرفی کرده است؛ «آپسای» از اهالی حران. وی مورد توجه پادشاه ساسانی قرار داشته و از سوی شاه جوایز و خلعت‌هایی دیافت کرده است.

شهر بیشابور در سال ۲۶۶ میلادی و به فرمان شاپور اول ساخته شد. گفته می‌شود پس از پیروزی شاپور اول ساسانی بر والرین امپراتور روم، وی دستور داد در ناحیه‌ای خوش آب و هوا در مسیر تخت جمشید به تیسفون شهری بنا کنند. انتخاب مکان این شهر شاید به دلیل توجه و علاقه شاهان ساسانی به سلسله قدرتمند هخامنشی و به منظور متصل نمودن پیشینه خود به ایشان بوده است. این مسیر در زمان هخامنشیان شهرهای مهم  تخت جمشید و استخر را به ناحیه استراتژیک شوش وصل می‌کرد.

شهر بیشابور با دویست هکتار وسعت، از شهرهای مهم روزگار ساسانیان بوده‌ و اهمیت ارتباطی بسیاری نیز داشته‌است. این شهر از قدیمی‌ترین شهرهایی است که تاریخچه ساخت آن به صورت مکتوب در سنگ نوشته‌ای بر ستون‌های دوگانه یادبود نقر شده است. این شهر از دو بخش اصلی تشکیل شده‌است؛ نخست ارگ سلطنتی شامل آثاری مانند معبد آناهیتا، تالار تشریفات شاپور، ایوان موزائیک، کاخ والرین و دیگری منطقه عامه‌نشین شامل خانه‌های مسکونی، گرمابه، کاروانسرا و بازار.

شهر بیشاپور به‌گونه‌ای طراحی شده که بوسیله کوه، رودخانه، دیواره‌های قلعه و خندق محافظت شود. این شهر  با روش مهندسی یونانیان که توسط هیپوداموس ابداع شده بود، در زمینی مستطیل به‌گونه‌ای طراحی شد که چهار دروازه و دو خیابان آن یکدیگر را قطع می‌کردند. یکی از خیابان‌ها در جهت شمال به جنوب و دیگری شرق به غرب است و هر کدام در انتها به یکی از دروازه‌های شهر منتهی ‌می‌شوند.