انیس العاقلین

در فن نثر، اثر جاودانه سعدی «گلستان»، ‌که هیچ خزانی دست تطاول بر بهار دل انگیزش نگشوده و چهره دلارایش بسان نوعروسان بی‌خلل مانده، در دوره‌های مختلف مورد تقلید بوده و نویسندگان بسیاری طبع و ذ وق خویش را چون او آزموده و بر دفتر زرنگار ادب، اوراق زرّین بسیار افزوده‌اند. از جمله این آثار «انیس العاقلین» اثر ملامیر قاری گیلانی است.

ملامیر قاری گیلانی، ادیب، حکیم، منجّم، شاعر و نویسنده قرن‌های دهم و یازدهم هجری است. این حکیم دوره صفوی،‌ در بسیاری از علوم توانا و صاحب اثر بوده است.

وی «انیس العاقلین» را به تقلید از گلستان سعدی نگاشته و در سال ۱۰۰۵ ه. ق آن را به مولانا اسحاق تقدیم کرده است. کتاب شامل حکایت‌های اخلاقی به نثر و آمیخته به نظم، سروده‌ها از سعدی، خود او و دیگران است. نثر آن مسجع و آهنگین، اما به دور از دشواری‌های لفظی است. مصحح این کتاب را با مقابله سه نسخه خطی موجود از اثر، تصحیح و منقّح و آن را به خوانندگان پارسی زبان تقدیم کرده است.

مصحح در مقدمه ابتدا به زندگی و آثار ملامیر قاری گیلانی پرداخته، سپس با نگاهی گذرا به وضع ادبیات در دوره صفوی، از معاصران مورد توجه وی، مشخصات نسخ خطی موجود از اثر و ویژگی‌‌های آن‌ها می‌گوید. روش تصحیح کتاب، کیفیت تألیف و ویژگی‌های سبکی انیس العاقلین از دیگر مواردی است که مصحح بدان پرداخته است. مقایسه صورخیال در گلستان و انیس العاقلین بخش دیگری از مقدمه را شامل می‌شود. بعد از مقدمه، متن انیس‌العاقلین آمده و پس از آن تعلیقات شامل لغت‌نامه،‌ فهرست‌ها، منابع و تصاویر است.

این کتاب در سال ۹۳ به همت انتشارات سفیر اردهال (ناشر برگزیده بخش ویژه متون و نسخ خطی در سال ۱۳۹۲ در بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران) چاپ شده و مصحح آن نازیلا ابویی‌مهریزی است.