آیین‌های کهن جشن سپندارمذگان

در روزگار باستان در تقارن اسفند روز از اسفند ماه هر سال، «جشن سپندارمذگان»، «جشن اسفندگان»، «جشن مزدگیران» یا «جشن مژده‌گیران» برگزار می شد.  واژۀ «سپندارمذگان» ریشۀ در فرهنگ اوستایی دارد و به واژۀ «سپندآرمیتی»(SpentaArmaiti) و نیز واژه پهلوی سپندارمت (Spandarmat) به معنی خِرَدِ کامل بازمی گردد. سپندآرمیتی به باور ایرانیان باستان یکی از امشاسپندان (یاوران اهورامزدا) بوده، «امشاسپند بانو » نیز لقب گرفته و نماد دوست‌داری، بردباری و فروتنی است.

گفته می شود که خانواده های ایرانیان باستان برای سپاس از همسران و بانوان در خانواده و نزدیکان خود، هر یک در اندازۀ توان برای زنان پاکدامن و فروتن خود دهش‌ها و پیش‌کش‌هایی تدارک می‌دیدند و به پاس زحمات یکساله‌شان تقدیم آنان می کردند.

 بانوان نیز این روز را گرامی می‌داشتند و در آن لباس و کفش نو می‌پوشیدند ، زنانی که مهربان و پاکدامن، پرهیزگار و پارسا بودند و فرزندان نیک به دنیا آورده بودند، مورد سپاس قرار می‌گرفتند و از مردان خود پیش‌کش‌هایی دریافت می‌کردند.

در روز جشن سپندارمذگان بانوان از کارهای روزمره و همیشگی در خانه و زندگی معاف شده و  به جای آنان مردان و پسران خانواده وظایف جاری ایشان را در خانه به عهده می‌گرفتند.

نام دیگری برای جشن سپندارمذگان می‌توان یافت  که با آیین بومی و نمادین ویژه‌ای همراه بوده‌است. گفته می‌شود مقارن همین روز مراسمی با نام «مردگیران» وجود داشته که به مراسم جشن سپندارمذگان نسبت داده شده است. از این قرار که؛ در این روز دختران آماده ازدواج یا دم‌بخت، این اختیار را پیدا می‌کردند که به میل خود، همسر و شریک زندگی آینده‌شان را انتخاب کنند. از همین روی نام این جشن به «مردگیران» مشهور شده‌است.

برخی پژوهشگران، جشن سپندارمذگان را همان جشن برزیگران میدانند. از قرار در روز اسفندگان چند جشن با مناسکی بخصوص برگزار می شده است و نخستین آنها جشن مردگیران یا مژد گیران بود که اختصاص به زنان داشته است. در این روز مردان برای زنان هدیه ای می خریدند و از ایشان قدردانی می کردند.

سپندارمذگان، مزدگیران و یا مردگیران، این جشن و آیین کهن ایرانی را به هر نام که بخوانیم هم دارای مفهوم و مناسبت نیکو و زیبایی است و هم یادآور وسعت نگاه و آگاهی اجدادمان به شأن بانوان و خانواده است. امروزه نیز بیشترین جنبه مورد تاکید در  جشن اسفندگان ، قدردانی از بانوان است . شاید بتوان گفت؛ ایرانیان باستان مردمانی بودند که در  افسانه ها، اساطیر و داستانهای و روایت های قصه گونه خود جنبه های شادمانه آنها را به شکلی ویژه در نظر داشتند.