پرفسور آنه‌ماری شیمل

مردم خواب هستند و وقتی مردند بیدار می‌شوند

زادروز پرفسور آنه‌ماری شیمل (این هفته در تاریخ)

آنه‌ماری شیمل هفتم آوریل ۱۹۲۲م در شهر ارفوت آلمان، در خانواده‌ای مسیحی و پروتستان به دنیا آمد. او از کودکی به مشرق زمین علا‌قه‌مند شد و فراگیری زبان عربی را از ۱۵ سالگی آغاز کرد و چند سال بعد زبان‌های فارسی و ترکی را آموخت. در پاییز ۱۹۳۹م یعنی زمانی که هفده سال داشت، تحصیلات خود را در رشته‌های زبان و ادبیات عرب و علوم اسلامی در دانشگاه برلین آغاز نمود. تحت تأثیر معلم خود، هانس هاینرش شِدِر به مطالعه و پژوهش بر روی دیوان مولانا جلال الدین بلخی (مولوی) روی آورد. شیمل در ۱۹ سالگی از دانشگاه برلین در رشته زبان‌های شرقی و هنر اسلامی فارغ‌التحصیل شد. در اکتبر سال ۱۹۴۱م کار نوشتن رسالهٔ دکترای خود را بر روی موضوع «مصر در اواخر دوران قرون وسطی» را به پایان رسانید. با اینکه ۱۹ سال بیشتر نداشت، موفق به اخذ درجه دکترا از دانشگاه برلین شد. آنه‌ماری شیمل دکترای دوم خود را در سال ۱۹۵۱ در حوزهٔ تاریخ ادیان و با رساله‌ای پیرامون «عشق عرفانی در اسلام» دریافت نمود و در زمره نویسندگان تاریخ ایران کمبریج درآمد.

شیمل در سال ۱۹۵۲م به ترکیه رفت و عهده‌دار ریاست کرسی تاریخ و اصول ادیان دانشکده الهیات شهر آنکارا شد و در سال ۱۹۶۵م مسئولیت کرسی فرهنگ اسلامی هند را در دانشگاه هاروارد پذیرفت. وی سال‌ها در زمینه الهیات اسلامی، تاریخ ادیان و تصوف در دانشگاه‌های آلمان، ترکیه و آمریکا تدریس کرد. شیمل به زبان‌های آلمانی، انگلیسی، ترکی، عربی، فارسی، فرانسوی و اردو آشنا بود و به برخی از این زبان‌ها آثاری را منتشر کرد.

این شرق‍‌‌شناس و مولوی‌شناس شهیر آلمانی در اول فوریه ۲۰۰۳م درگذشت و در شهر بُن آلمان با حضور شماری از مسلمانان و مسیحیان کشورهای گوناگون به خاک سپرده شد. بر روی سنگ مزار او عبارتی منتسب به حضرت رسول (ص) و یا امام علی (ع) با خط نستعلیق نقش بسته است:

«الناس نیام فإذا ماتوا انتبهوا» (مردم خواب هستند و وقتی مردند بیدار می‌شوند).

پرفسور آنه‌ماری شیمل بیش از یکصد اثر را در قالب کتاب، مقاله، ترجمه، گزارش، مصاحبه و مقدمه پدید آورده است.
کتابشناسی پرفسور آنه‌ماری شیمل:

. جایگاه خلفا و قضات در پایان زمامداری ممالیک (۱۹۴۲)
. خلیفه و قاضی در اواخر قرون وسطی در مصر (۱۹۴۳)
. شمع و پروانه، نوشته قره عثمان اوغلی یعقوب قدری (ترجمه ۱۹۴۷)
. مجموعه شعر نوای نی (۱۹۴۸)
. زبان تصاویر مولانا (۱۹۴۹)
. پژوهشی در مفهوم عشق عرفانی در دوره‌های نخستین عرفان اسلامی (۱۹۵۱)
. ادیان جهان: مختصر تاریخ ادیان (۱۹۵۱)
. گزیده‌ای از مقدمه ابن خلدون (۱۹۵۱)
. شعر شرق (۱۹۵۲)
. جاویدنامه (ترجمه ۱۹۵۷)
. قرآن (ترجمه ۱۹۶۰)
. تأثیرات اندیشه مولانا در شرق و غرب (ترکی ۱۹۶۳)
. بال جبرئیل (۱۹۶۳)
. پیام شرق (ترجمه ۱۹۶۳)
. گزیده دیوان شمس (ترجمه ۱۹۶۴)
. پاکستان؛ قصری با هزار دروازه (۱۹۶۵)
. جهان شعر، جهان آشتی است (۱۹۶۷)
. نام‌های اسلامی (۱۹۸۹)
. مقدمه‌ای بر اسلام (۱۹۹۰)
. برادرم اسماعیل، خاطرات ترکیه(۱۹۹۰)
. بال جبرئیل‌. پژوهشی در اندیشه‌های دینی اقبال لاهوری‌
. حلاج‌، شهید عشق الهی‌
. ادبیات اسلامی هند
. ابعاد عرفانی اسلامی‌
. من بادم و تو آتش
. شکوه شمس‌
. اسلام در هند و پاکستان‌
. راز اعداد
. محمد اقبال‌، شاعر و فیلسوف‌
. جهان اسلام‌
. آثار اسلام
. روح من زن است‌
. تصوف‌، آشنایی با عرفان اسلامی‌
. ترجمه قرآن به زبان آلمانی
. مقدمه‌ای بر اسلام

    و تاریخ ادیان‌.

تنها چند ماه پیش از فوت وی در سال ۱۳۸۱ آیین بزرگداشت این شرق‌شناس شهیر در دانشگاه تهران برگزار شد. پرفسور آنه‌ماری شیمل در ابتدای سخنرانی خود باعنوان «موسی و شبان» به زبان فارسی از علاقه وافرش به مولانا سخن گفت و او را شخصیتی بین فرهنگی و جهانی دانست.