یافته‌های تازه درباره دیوار گرگان

نتایج جدیدترین یافته‌های باستان‌شناسی در محوطه دیوار تاریخی گرگان، نشان از وجود خندق در کنار آن دارد. باستان‌شناسان همچنین به شواهدی از وجود شبکه آبرسانی بزرگی در نزدیکی دیوار باستانی گرگان دست یافتند که می‌توان آن را پدیده‌ای در روزگار خود دانست.
در مسیر دیوار نشانه‌هایی از چند قلعه نیز یافته شده که در هرکدام چند اتاق موازی برای نگه‌داری آذوقه و استراحت سربازان محافظ این دیوار عظیم وجود دارد.
در امتداد دیوار گرگان، بقایای کوره‌های آجرپزی وجود دارد که شماری از آنها کاوش‌شده اند. به گفته جبرائیل نوکنده، مدیر سابق پروژه پژوهش‌های باستان‌شناسی دیوار گرگان، متاسفانه یکی از کوره‌ها در تقاطع راه‌آهن با دیوار گرگان قرار داشت که به‌رغم تذکرهای بسیار، ریل از روی آن گذشت.
با کمک فن‌آوری راداری ژئوفیزیک دانشگاه آکسفورد تاکنون ۱۰ کیلومتر از دیوار تاریخی گرگان در بخش غربی آن شناسایی شده است و انتظار می‌رود ضلع شرقی خلیج گرگان نیز در ادامه این همکاری شناسایی شود. دیوار در بخش غربی خود با دیوار تمیشه مرتبط شده و تا خلیج گرگان نیز ادامه یافته است، بنابراین بنظر می‌رسد طول دیوار تاریخی گرگان افزون بر۲۰۰کیلومتر باشد. پیش از این تصور می‌شد دیوار در بخش شرقی خود پس از برخورد با صخره‌ای بزرگ، به پایان رسیده است، ولی پژوهشگران اکنون متوجه شده‌اند که امتداد دیوار با استفاده از صخره عظیم مزبور تا حدود ۳۰کیلومتر دیگر است.

دیوار گرگان که در گزارش‌های تاریخی با نام دیوار اسکندر یا دیوار سرخ نیز از آن یاد شده، در کنار دریای خزر در ناحیه گمیشان آغاز شده و تا کوه‌های گلیداغ در شمال کلاله ادامه داشته است. اصلی‌ترین مصالح بکار رفته در بنای دیوار خشت‌های گلی با استفاده از خاک رس بوده و بنابراین قرمز رنگ بنظر می‌رسیده است. از این روی آن را دیوار سرخ یا مار سرخ می‌نامیده‌اند. دیوار تاریخی گرگان که پیشینه ساخت آن را در روزگار فرمانروایی ساسانیان گمان می‌زنند، پس از دیوار چین بزرگترین دیوار تاریخی جهان است.

اریک اشمیت، باستان‌شناس امریکایی که در سال‌های ۱۳۱۵ و ۱۳۱۶ خورشیدی سرگرم عکاسی از آثار باستانی ایران با استفاده از هواپیمای خود بود، نخستین بار دیوار قرمز رنگی در منطقه گرگان مشاهده کرد و تصاویر او سندی برای ادامه پژوهش‌ها بر روی دیوار تاریخی گرگان یا مار سرخ شد.
دیوار عظیم تاریخی گرگان که هم‌اکنون بیشترین قسمت‌های آن تخریب شده و از بین رفته است، با طول ۲۰۰ کیلومتر در سال ۱۳۷۸ خورشیدی ثبت ملی شد.

گمان می‌رود دیوار گرگان بمنظور جلوگیری از هجوم اقوام هیاطله یا هپتالیان که از نوحی شمالی، ایران را مورد هجوم قرار می‌دادند، احداث شده است. از این دیدگاه، دلیل احداث آن مشابه با دیوار بزرگ چین است. اغلب مورخین بنای دیوار گرگان را مربوط به خسرو دوم، خسرو انوشیروان ساسانی می‌دانند، ولی گردیزی، مورخ سده ۵ هجری، براین باور است که آغاز بنای این دیوار در زمان یزدگرد یکم بوده و در روزگار انوشیروان به پایان رسیده است. گردیزی این رخداد را در کتاب خود، زین‌الاخبار یا تاریخ گردیزی ذکر کرده است. همچنین ثعالبی در کتاب خود، غرر الملوک الفرس و سیرهم، از دیوار گرگان با نام دروازه صول یا دربند صول یاد نموده است و ابن‌خرداد‌به در المسالک و الممالک، به چیرگی پادشاه ترکان بر دیوار گرگان گزارش داده و از این روی نام آن متناظر با نام وی (چول یا صول) آمده است.

برای مطالعه بیشتر اینجا را کلیک کنید.