مسجد سلیمان

 نام مسجد سلیمان برگرفته از تختگاه تاریخی سر مسجد و آتشکده است. در این منطقه آثار باستانی مربوط به زندگی غار نشینی و دوران ماقبل تاریخ کشف شده است، آثار ارزشمندی که دست‌کم به هزاره پانزدهم پیش از میلاد برمی‌گردد. در افسانه‌های بومی ایران باستان آمده است، هوشنگ که یکی از شاهان سلسلۀ افسانه‌ای پیشدادیان است، شعلۀ آتش را نخستین بار در این مکان کشف کرد.
مسجد سلیمان در دوره عیلامیان «آساک» نامیده می‌شد و به احتمال بسیار بخشی از ایالات «سیماش» بوده است. این ناحیه بعدها به‌دلیل ضعف عیلامیان ازسوی پارسیان اشغال شد و در روزگار فرمانروایی هخامنشیان با نام «پارسومانش» یا «پارسوماش» شناخته شد. منطقۀ مسجد سلیمان در روزگار فرمانروایی کیانیان، عیلامیان، مادها، پارس‌ها، سلوکیان، اشکانیان‌ و ساسانیان اهمیت بسیاری داشته است. همچنین گفته می‌شود مسجد سلیمان زادگاه چیش‌پیَش نیای کوروش، پادشاه نام‌آور هخامنشی است.  مسجد سلیمان در دوران قرون وسطی به نام «تُلْ‌غُر» نامیده می‌شده این نام به سرزمینی گفته می‌شود که از کنار رودخانه کارون تا زمین های شرقی چشمه نفت امتداد داشت. بلوک تل‌غر در قدیم سرزمین آبادی بوده و روستاهایی داشته است. نام این شهر سپس به «جهانگیری» و «میدان تفتون» معروف شد. پس از روشن شدن هویت آثار آتشکده سرمسجد با تصویب مجلس شورای ملی در سال ۱۳۰۵ خورشیدی نام آن به «مسجد سلیمان» تغییر یافت.
صفه سر مسجد، بردنشانده، چهارطاقی سیم بند در اندیکا، قلعه‌های لیت و بردی در اندیکا و نیز نقش برجسته‌های باستانی بسیاری در منطقۀ مسجد سلیمان وجود دارد که در زمرۀ آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری این شهر باستانی قرار دارند. همچنین چاه شماره یک که نخستین چاه نفت در ایران است، بقعه امام‌زاده شاه ابوالقاسم، بقعه امام‌زاده بابا احمد و بقعه هفت شهیدان از مکان‌های زیارتی و سیاحتی این شهد هستند.

آتشکده یا معبد سرمسجد یکی از مشهورترین مکان‌های باستانی استان خوزستان است که در شمال شرقی شهر مسجدسلیمان قرار دارد. این بنا متعلق به قرن هفتم پیش از میلاد است. برخی پژوهشگران براین باورند که ساختار معماری تخت جمشید از آن اقتباس شده است. نوع معماری این بنا، اقتباسی از آتشکده جاویدان اورارتویی است که مهمترین مشخصه آن استفاده نکردن از ملات و گذاشتن سنگ خشک روی سنگ خشک دیگر است. در گذشته‌های دور همواره در این مکان باستانی آتشی افروخته بود و احتمالا مقر حکومتی پارس‌ها بوده است. آتشکده سرمسجد، به دستور یکی از پادشاهان بزرگ هخامنشی ساخته شده و برخی از تخته‌سنگ‌های بکار رفته در آن ۴ تا ۵ تن وزن دارد. محراب آتشکده متعلق به سدۀ هفتم یا هشتم پیش از میلاد است که شامل یک سکو به اندازه‌های ۲۰ در ۲۵ پا می‌شود. در بخش شرقی محراب قسمتی که اکنون آتشکده می‌باشد برای عبادت ایرانیان بنا شده بود.سمت غرب ایران مقدس ویژه خدایان یونانی بوده و در سمت غربی آتشکده ۳ معبد برای ۳ تن از خدایان قدیم اختصاص داشت که ۲ تن از آنان هراکلیوس و آتنا بوده‌اند. پلکانی به عرض ۲۵ متر مردم را به روی صفه نزدیک محل مقدس هدایت می‌کرد و پلکانی دیگر در گوشه دیگر ضلع شرقی برای پایین رفتن ساخته شده بود. پروفسور رومن گیرشمن ایران‌شناس شهیر، براین باور است پیشینۀ استقرار یکی از قبایل پارس در مسجدسلیمان به اواخر قرن هشتم قبل از میلاد می‌رسد. طی سال‌های متمادی در نتیجۀ کاوش‌های باستان‌شناسی ظروف سفالی، سکه‌های قدیمی، مجسمه‌های باستانی و آثار کهنی از این بنای تاریخی بدست آمده است که اکنون در موزه‌های داخل و خارج از کشور نگهداری می‌شوند.
یاقوت حموی میگوید که در حوالی ایذه که احتمالا منظور مسجد سلیمان کنونی است، آتشکده‌ای قرار داشته که تا زمان حکومت هارون الرشید فروزان بوده است.
مسجد سلیمان در ۱۴۵ کیلومتری شمال شهر اهواز قرار دارد.