سکه های بهرام دوم

بهرام دوم یا به قول فردوسی بهرام بن بهرام پنجمین پادشاه ساسانی بود و بعد از پدر خود،بهرام یکم، از سال ۲۷۶ تا ۲۹۳ میلادی بر ایران پادشاهی کرد. گفته می شود وی در سن جوانی به پادشاهی رسید و از همین روی امور کشور یکسره در دست رهبر دینی زردشتی، موبد با نفوذ، کردیر (کرتیر) قرار داشت. شاید به همین سبب کردیر که چهار پادشاه گذشتۀ ساسانی را نیز درک کرده بود و به تدریج مراتب ترقی و تعالی در ارکان حکومت را طی نموده بود، در زمان فرمانروایی هفده سالۀ بهرام دوم به بالاترین مرتبه و قدرت رسید. در ابن زمان بهرام دوم کردیر را که اغلب قدرت سیاسی، قضایی، دینی و حتی اقتصادی ایران را در دست خود و سازمان دینی خود داشت، به لقب بی سابقۀ «منجی روان بهرام، موبد اورمزد» مفتخر کرد و وی را دادور کل شاهنشاهی نمود. گذشته از این وقایع تاریخی روزگار بهرام دوم، می توان به سکه های این پادشاه ساسانی که شاید بتوان آنها را در زمرۀ مهم ترین سکه های آن زمان قرار داد، اشاره کرد.

 
برخی معتقدند سکه های بهرام دوم  از شاهکارهای زمان وی محسوب میشود چون از چندین تیپ متفاوت و نوشتار متفاوت در ضرب سکه ها استفاده کرده که سکه های شاهان قبل و بعد از وی دارای این ویژگی ها نیستند. بکارگیری نمادهای سمبلیک مرتبط با آئین آن زمان در سکه های بهرام دوم  کمک فراوانی برای شناخت دین، سیاست، هنر و جهان بینی کلی حکومت ساسانی به دست می دهد.

از بهرام دوم چهار گونه سکه یافت شده است که در آنها تصویر بهرام به صورت نیم رخ به سمت راست نگاه میکند، تاج شاهی مزین به بال شاهین یا همان ورثرغنه بر سر دارد. عبارتِ «مزیسن بَگی وَرَهران ملکانَ ملکا اَیران و انیران منو چتری من یزََدان» به معنی؛ «بَغِ(خدایگان» مزدا پرست بهرام که نژاد از یزدان دارد»  نقش بسته است.

گونۀ دوم  سکه های بهرام دوم  تصویر ملکه در کنار تصویر شاه را به نمایش گذاشته است که شاید بیانگر اهمیت خاندان سلطنتی و همسر پادشاه باشد. کلاه ملکه مزین شده به گوهر، مروارید و سنگهای گرانبهاست. گونۀ دیگری از سکه های بهرام دوم  و ملکه وی نیز  دور نوشته ای با این مضمون دارد؛ «شهپوهر دوختکی زی ملکتان ملکتا» به معنی شاپور دخت بانوی بانوان یا ملکه ملکه ها.

نوع سوم روی سکه تصویر بهرام و ولیعهد وی نقش بسته است. در این گونه از سکه های بهرام دوم کلاه یا تاج ولیعهد به سبک بزرگان و شاهزاده های ساسانی است که مانند تاج ملکه در بعضی از سکه ها تصویر حیوان بر آن ضرب شده در موارد محدود نشان حقانیت پادشاهی در دست ولیعهد است که وی را وارث حقیقی تاج و تخت نشان می دهد.

 سرانجام نوع چهارم این سکه های بهرام دوم که شاید بهترین و مهمترین آنها نیز باشد، تصویر شاه، ولیعهد و ملکه همراه با هم بر روی سکه دارد و از نظر هنری قابل توجه است. در این نمونه بر روی تاج ملکه و ولیعهد تصویر حیوانات ایزدانی نقش بسته و جلوه خاصی به آن داده است.

پشت سکه نیز آتشدانی به تصویر کشیده شده که در دو سوی آن تصویر شاه به همراه میترا یا اهورمزد نقش بسته است. وجود تصویر میترا بر سکه های زمان بهرام دوم را می توان حاکی از اهمیت این ایزدان کهن در باورهای ایرانیان حتی در روزگار استیلای دین زردشتی به عنوان دین رسمی حکومتی ایران دانست. در برخی نقش برجسته های ساسانی نیز می توان تصاویر میترا، آناهید و اهورامزدا در آیین اعطای دیهیم به پادشاهان و یا در به تصویر کشیدن صحنه پیروزی ایشان بر امپراتوران رومی و شاهان اشکانی را مشاهده نمود. وجود تصاویر ایزدان کهن در نگاره ها و سکه های ساسانی نشان از باقی ماندن اهمیت این ایزدان در اعتقادات عمومی جامعه و همینطور ضرورت تأکید دولت ساسانی بر داشتنِ حق پادشاهی از جانب ایزدان و اهورامزداست.