دکتر منوچهر ستوده که بود؟

خـونـســت دلــم بـرای ایــران      جان و تن من فدای ایران
بهتر ز هزار صوت غیبی است      در گـوش دلـم ندای ایران
یــکـرنـگ شـو و یـگانـگی کـن      تا کـم نکنـی بهـای ایران
ورنـه تــو سـتــوده وار گـویـی      خـونست دلـم برای ایران
این ابیات سروده دکتر منوچهر ستوده، ایران‌شناس و پژوهشگر برجسته کشورمان است.

دکتر منوچهر ستوده در بیست و هشتم تیر ماه ۱۲۹۲ در تهران زاده شد و بیستم فروردین ۱۳۹۵ در سن ۱۰۳ سالگی در چالوس بدرود حیات گفت. وی در دوران تحصیل در دبیرستان البرز کتابدار کتابخانۀ دبیرستان هم بود. سال ۱۳۱۳ وارد دانشسرای عالی شد و نزد استادانی همچون سید محمد مشکوه و علی اکبر شهابی درس خواند. نخستین مقاله خود را در ۱۳۱۵ در بارۀ “مطالعات تاریخی و جغرافیایی- مسافرت به قلعه الموت” نوشت.

از راست: آقایان ایرج افشار، کیکاوس جهانداری، احسان اشراقی، کورش کمالی، ابراهیم باستانی پاریزی و منوچهر ستوده در حافظیه شیراز

در سال ۱۳۱۷ درجۀ لیسانس در رشتۀ ادبیات فارسی را دریافت کرد. در همین دوره در ادارۀ فرهنگ گیلان و دبیرستان شرف تهران تدریس می‌کرد. در سال ۱۳۲۴ با خانم فاطمه (شکوه اقدس) شمشیرگران ازدواج کرد. در سال ۱۳۲۹ از رسالۀ دکتری خود زیر نظر استاد بدیع‌الزمان فروزانفر با عنوان “قلاع اسماعیلیه در رشته‌کوه‌های البرز” دفاع کرد. در سال ۱۳۳۰ بنا به دعوت انجمن فولبرایت برای سفر مطالعاتی به آمریکا رفت. در سال ۱۳۳۱ به عضویت The National Geographic Society  درآمد. و در سال بعد به عضویت انجمن ایران‌شناسی به ریاست ابراهیم پورداود درآمد. در سال‌های بعد آموختن زبان پهلوی را در محضر دکتر ابراهامیان آغاز کرد .همچنین نخستین کتاب خود را با عنوان “فرهنگ گیلکی” در سلسله انتشارات انجمن ایران‌شناسی در سال ۱۳۳۲ انتشار داد  و در طی سال‌های بعد چندین سفر مطالعاتی به خارج از کشور داشت و ارتقاء به درجۀ استادیاری دانشگاه تهران و بعد دانشیاری و انتقال به دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران و عضویت در گروه تاریخ و سرانجام ارتقاء به درجۀ استادی در سال ۱۳۵۴ از جملۀ اتفاقات زندگی استاد در این سال‌ها بوده‌است.
دکتر منوچهر ستوده در طی همین سال‌ها تا سال ۱۳۸۱ در کنگره‌های مهم ایران‌شناسی همچون کنگرۀ بین‌المللی تاریخ و هنر و باستان‌شناسی ایران در دانشگاه آکسفورد و کنگرۀ بین‌المللی ابوریحان در پاکستان سخنرانی کرد. سفر به چین و آسیای میانه از دیگر فعالیت‌های سال‌های اوایل دهۀ ۱۳۶۰ استاد بود.
کتاب‌های دکتر ستوده ۵۲ جلد است برخی از آنها عبارتند از:
۱- فرهنگ گیلکی با مقدمۀ استاد ابراهیم پورداود
۲- فرهنگ کرمانی
۳- فرهنگ بهدینان با مقدمۀ ابراهیم پورداود
۴- حدود العالم من المشرق الی المغرب
۵- مهمان نامه بخارا
۶- جغرافیای اصفهان
۷- فرهنگ سمنانی، سرخه‌ای، لاسگردی، سنگسری، شهمیرزادی
۸- عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات
۹- قلاع اسماعیلیه در رشته‌کوه‌های البرز
۱۰- تاریخ گیلان و دیلمستان
۱۱- از آستارا تا استارباد در ده جلد شامل آثار و بناهای تاریخی گیلان که هر کدام قریب به هشتصد صفحه است
۱۲-  فرهنگ نائینی
۱۳- تاریخ بدخشان
۱۴- تاریخ بنادر و جزایر خلیج فارس
۱۵- سفرنامۀ گیلان ناصرالدین شاه قاجار
۱۶- جغرافیای تاریخی شمیران
استاد ستوده همچنین ۲۸۶ مقاله علمی نوشته و به چاپ رساند.

کتاب‌ها و مقالات دکتر منوچهر ستوده نشانۀ دلبستگی ژرف و عمیق ایشان به تاریخ و دامنه و پیشینۀ فرهنگ ایرانی است. بیش از یک سده زندگی که سراسر در عشق به زبان فارسی و تاریخ و جغرافیای سرزمین ما ایران گذشته است.