حوض دختر گبر

هنگامی که از شهر آباده به سمت اقلید حرکت می‌کنید در نیمه‌های راه، سمت چپ جاده چند تپه را می‌بینید که پای یکی از آنها امامزاده‌ای قدیمی به چشم می‌خورد. از اینجا به بعد از جاده خبری نیست و باید پای پیاده سفر کنید. پس از آن که امامزاده را پشت‌سر گذاشتید در دامنه یکی از تپه‌ها به نام تل فلات، گودالی را می‌بینید که مردم محلی آن را حوض دختر گبر می‌نامند. بر دیواره این حوضچه کتیبه‌ای نوشته شده که بخشی از شناسنامه و سند هویتی اقلید به شمار می‌آید. این گودال در اصل دخمه‌ای بوده که یکی از افراد مهم و سرشناس در دوره یزدگرد سوم ساسانی در آنجا دفن شده است. در آن زمان این حوضچه دارای سرپوش سنگی بوده و شکل خاصی از نحوه دفن مردگان را در آن زمان نشان می‌دهد.

حوض دختر گبر با سه پله، یک حوض با عمق کم و کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی به طول دو متر و عرض ۸۸ سانتی متر در خود تاریخی از این شهرستان نهفته دارد.

این حوض سنگی در نبشته یاد شده دخمه نامیده می شود.هومباخ به این نتیجه رسیده که دخمه در اصل آرامگاه محصور است. به این ترتیب در حوض سنگی، یک نفر به راحتی می توانسته است با زانوی جمع شده دفن شده باشد.در روزگاری این حوض سرپوشی از تخته سنگ داشته است. این کتیبه قدیمی ترین کتیبه سنگ مزار کشف شده در ایران به خط پهلوی است.

یکی از جنبه های مهم این اثر تاریخی کتیبه ای ۲۱ سطری در جوار آن بوده که در حال حاضر به حال خود رها شده بدون اینکه برای آن تدابیری جهت ایمن سازی آن در مقابل آب و هوا و تخریبهای انسانی اندیشیده شده باشد.

در نمای جلوی آن در قابی ۱۶۰*۵۶ سانتیمتری نبشته ای در ۲۱ سطر عمودی حک شده است. کتیبه حوض دختر گبر به صورت عمودی بر دیواره خارجی گودال، به خط پهلوی ساسانی نوشته شده است. از آنجا که این سنگ‌نوشته به صورت عمودی و با خط شکسته نوشته شده، همراه با سنگ‌نوشته‌های دربند قفقاز و چند نبشته در حوالی تخت جمشید از مهم‌ترین کتیبه‌های ساسانی، در این سبک خاص به شمار می‌روند.

اگرچه ۸ سطر آغازین این کتیبه آسیب زیادی دیده، اما بقیه آن خوانده و ترجمه شده و شامل موضوعاتی است مانند نام و نسب متوفی ، تاریخ نگاشته شدن کتیبه (۱۱ آبان سال ششم یزدگردی)، نام کسی که دستور به ساخت این مقبره را داده و اشاره به این که شخص درگذشته را چگونه مطابق‌ آیین‌های مرسوم زمان خود به خاک سپرده‌اند.
مکانی که می توانست محلی برای جذب گردشگران باشد امروز به محل آشغال ریزی مردم تبدیل شده است. با این وضعیت نمی توان انتظار داشت که گردشگران حتی به نزدیکی آن نیز بیایند.